Netelroos (urticaria)
Wat is netelroos, waardoor ontstaat het, hoe herken je het, en wanneer moet je een dermatoloog inschakelen?
Wat is netelroos?
Netelroos, of urticaria, is een veelvoorkomende huidaandoening waarbij plots jeukende, rode of bleke bulten (wheals) ontstaan die vaak samenvloeien tot grotere plekken. De huid zwelt lokaal op door vrijkomen van onder andere histamine uit mestcellen in de huid.
Urticaria kan acuut optreden, binnen enkele minuten ontstaan en verdwijnen meestal binnen 24 uur per individuele plek. Als er wel klachten zijn maar zonder duidelijke bulten spreken we soms van pruritus urticarialis.
Soms komt het voor met angio-oedeem — diepere zwelling van lippen, oogleden, keel of handen/voeten. Dit vereist extra aandacht.
Symptomen
- Plots opkomende rode of huidkleurige bulten
- Intense jeuk of branderigheid
- Zwellingen die ontstaan en verdwijnen binnen uren
- Warmtegevoel op de plekken
- Eventueel angio-oedeem
Urticaria is meestal geen noodsituatie, behalve bij ademhalingsproblemen, slikproblemen of keelzwelling — dan direct medische hulp.
Soorten netelroos
Acuut urticaria
Duur < 6 weken. Vaak veroorzaakt door infectie, voedsel, geneesmiddelen of insectenbeten. Bij kinderen zeer vaak post-infectieus.
Chronisch spontane urticaria (CSU)
Duur > 6 weken, terugkerend zonder duidelijke trigger. Veelal auto-immuun achtergrond.
Fysische urticaria
- Druk-urticaria
- Koude-urticaria
- Zonne-urticaria
- Dermografisme (strepen na krabben)
- Warmte-/inspanning-urticaria
Urticaria met angio-oedeem
Diepe zwelling, vooral bij lippen, oogleden en keel.
Oorzaken en triggers
Vaak acuut
- Virale of bacteriële infecties (meest voorkomend)
- Medicijnen (NSAID’s, antibiotica, ACE-remmers)
- Voeding (pinda, schaal-/schelpdieren, eieren, noten, aardbeien)
- Insectenbeten
Chronisch
- Meestal auto-immuun
- Schildklieraandoeningen geassocieerd
- Stress, warmte, druk, inspanning
Geen echte oorzaak
Bij de meerderheid van chronische gevallen wordt geen specifieke uitlokkende factor gevonden.
Wanneer medische hulp zoeken?
- Urticaria > 6 weken (chronisch)
- Angio-oedeem rond mond/keel/ogen
- Ademhalingsproblemen, duizeligheid, zwakte → spoed
- Urticaria na medicatie-inname
- Bij pasgeborenen of kwetsbare patiënten
Diagnose
Meestal klinisch beeld. Bij acuut urticaria zijn testen zelden nodig. Bij chronische vormen kunnen bloedonderzoeken gedaan worden om auto-immuunmarkers of schildklierstoornissen te evalueren.
Provocatietesten bij vermoeden van fysische urticaria.
Behandeling
1) Antihistaminica
- Eerste keus: antihistaminica (cetirizine, loratadine, desloratadine, levocetirizine, fexofenadine)
- Dosering kan verhoogd worden tot 4× standaarddosis onder artsbegeleiding bij chronische vormen
2) Bij onvoldoende controle
- Omalizumab (anti-IgE) bij chronische spontane urticaria
- Cyclosporine in zeldzame, resistente gevallen
3) Vermijden van triggers
- NSAID’s vermijden indien gevoelig
- Koude of warmte vermijden bij fysische variant
- Stressmanagement
4) Acute crisis met angio-oedeem
- Antihistaminica
- Corticosteroïden kortdurend indien ernstig
- Adrenaline auto-injector bij anafylaxie-risico
Wat kan je zelf doen?
- Kort en koel douchen
- Losse kleding
- Koude kompressen
- Vermijd alcohol en pittig eten bij opvlammingen
- Dagelijkse antihistaminica bij chronische vormen
Veelgestelde vragen
Is netelroos besmettelijk?
Nee. Het is geen infectie maar een immuunreactie.
Hoe lang duurt netelroos?
Acuut: dagen tot weken. Chronisch: > 6 weken, soms maanden-jaren met wisselende intensiteit.
Kan stress netelroos uitlokken?
Ja, stress kan klachten verergeren of uitlokken bij gevoeligen.
Helpt allergietesten?
Alleen zinvol bij vermoeden van specifieke allergie. Bij chronische urticaria vaak geen allergie-mechanisme.
Gerelateerde onderwerpen
Last van netelroos?
Vaak goed te behandelen met moderne medicatie. Bij terugkerende of ernstige klachten: dermatoloog raadplegen voor diagnose & langetermijnplan.
Vind een dermatoloog